Di Pilorinhu Sidadi Velha a Gore ate Aksum - Deug 27 parti IV

Voltandu pa splorasom di nos tema di proposta di trazi um kompriensom storika di nos realidadi Afrikana komu bazi pa dizenvolvi midjor kampu sosial kultural politiku ou ideolojiku pa novu jerasom afrikanu em spesial na Kabu Verdi Senegal i Ethiopia; i ainda  skrebendu na nos propi lingua kriola nos propozitu oji nu sta analiza di forma brevi kontributu di um grandi sientista afrikanu Senegales ki nos na Kabu verdi pur izemplu nos guvernantis ou ministrus di edukasom ou di kultura sei la ka preokupa ku poi sis ideias na planu kurikular ki fari na planu di kunhesimentu popular.

E klaru ki ou e falta di kunhesimentu ou e um menosprezu ou ainda e um desisom prepozitada meditada pa serebrus giadu pa neokolonialismu mo kel ki Fanom kel mediku psikiatra i revolusionariu argelianu ta txoma na si livru di peli pretu di maskara branku.

Es grandi omi sientista di nos analizi da um otu versom pa siensia em jeral i um konsepsom mas negrifikadu di kel siensia ki nu konxi komu egiptolojia oji pratikamenti na mom di imperialismu.

Si nomi e Cheikh Anta Diop nomi ki bem dadu um di kes maior universidadi  di Afrika situadu na sentru di Dakar.

tantu pa imaji di sujidadi des spasu digradasom i konteudus inxinadu sta lonji di dignifikasom des grandi omi i di nos kontinenti em jeral u ki nu ta bem prova mas tardi ku diskursu ki Sarkozi ta setadu pe fazi nes propi Universidadi.

E tristi ainda na universidadis di Cabo Verdi  nem na kampu di Sosiolojia ki fari na kampu di Storia ou Siensias Umanas em jeral ka kompreendi importansia di kunhesimentu di Cheikh Anta Diop pa afrikanu i pa dizenvolvimentu kontinenti afrikanu em jeral si konsiensia ideolojika.

Es grandi sientista afrikanu egiptolugu ki foi pratikamenti rijeitadu pa kumunidadi sientifika europeia na altura i ki foi alvu di txeu trosa i intimidasom pulitika pa es kumunidadi konformi propri dokumentariu KEMTIYU produzidu pa Oumane  Mbaye em 2016 ta mostra ku tudu novus diskobertas ki e bem fazi di mintira sobri realidadi afrikana.

Sarkozi na altura presidenti di Fransa pais ki teni afrika sufokadu ku mo na piskos na 26 di Juliu 2007 tevi a koraji di fazi um diskursu patetiku peranti um plateia na propri universidadi Cheick Anta Diop a rinova i reafirma ma afrika e um kontinenti atrazadu sem storia i sem visom di futuru- https://www.youtube.com/watch?v=s32eInxqubw - 

Tristi e pamodi maioria di afrikanus ta konkorda i kridita na es visom pesimista di afrika sem futuru jeridu pa presidentis ditadoris.

Ou seja e um visom ki ta mostra mo ki dirijentis Europeus ta odja Afrika i moki ki implimentadu sistema edukasional afrikanu kolonizadu peranti omi branku kolonizador: ma omi bem di makaku i es makaku e omi afrikanu ki bem di kaverna i mesti ser Sivilizadu termu ki oji ta uzadu komu Dizenvolvimentu.

Sivilizasom e um konseitu trazidu atraves di misom evangelika kristom romanu duranti periudu di skravidom si nu bai mas lonji nu ta odja ma e ka verdadi ma antis di kil adja tinha varius sivilizasom afrikana. - odja mapa di afrika dibaxu bu ta konfirma.

Pa kontinua sem sai di sfera di Senegal na nos ponti ideolojiku ki nu kre fazel ku Kabu verdi i Etiopia ; Es grandi omi ki fazi si kombati a nivel kultural idukasional e pa maior kunhesimentu di egiptu antigu e kaba ku txiga um grandi konklusom na sis peskiza : diskuberta di maior krimi kontra siensia ku falsifikasom konsienti di storia di umanidadi : a falsifikasom di storia di egiptu pa poi na gresia.

 Na skola universal sta skritu ma gresia e bersu di siensia au pasu ki nunka es ka ta mostraou ma tudu filosofus gregus fazi viaji ti alexandria pa bai studa i trazi diploma.

Um krimi propositadamenti pa alimenta i perpetua splorasom umana atraves di ideolojias ki ta konsidera  branku komu uma rasa i superior a  pretus mas konkretamenti kel ki nu konxi na manual di skravatura.

Kodigu negru pur izemplu e um livru ki espesie di konstituisom legal ki ta legitimaba skravizasom di afrikanu foi skrebedu pa Colbert i sinadu pa Luis XIV em 1685.

Sigundu autor des livri termu skravu surji primeru bes na testamentu di Noe i maldisom di canaam fidju di Chan.

Ou seja fundamentu di skravatura pa Europeus foi enkontradu na Biblia i di la fazedu 60 artigu pa justifika masakri modernu di milhons i milhons di omi torturadu dezumanizadu sportadu divididu pa sirbi kaprixu di osidenti dexandu afrika pratikamenti na um kondisom di zeru u ki Sarkozi ka sikundi na si diskursu na Dakar.

Bom pa kela nu ta bem abri um kapitulu kompletu pa fala des kodigu negru dipos. Gosi nu ta gostaba di kontinuaba simplismenti a riferi i poi em kauza um konseitu sivilizatoriu ki dexa umanidadi afrikana pratikamenti distruidu oji ku bazis sientifikas i relijiozas ku limitasom i fronteras entri paizis afrikanus.

E klaru ki tudu prosesu di kolonialismu foi alimentadu ku kel fe i krensa na superioridadi di rasas mas na verdadi tem otuz suposisom ainda mas forti ki e aspetuz di ordi spiritual ki nu ta bem papia tambe mas tardi riferindu

 Kombati di Anta Diop foi stremamenti importanti para bem fulia na lixu di storia varius tesis sientifiku ki ta poi Gresia na sentru di atensom i bersu di siensia i ta neglijensia prestoria i tudu papel ki na vale di Nilo egiptu kultura faraonika tevi pa mundu di oji.

Anta Diop e klaru na si proposisom : e ka so fla ma egipsianus faraonikus mumifikadu era povu  pretus mas pa el e  konsidera-asom ki tudu es diskoberta e um fatu storiku afrikanu mundial e sobretudu um konseitu sientifiku operasional.

U ki e kre fla ku kela tambe e ki da afrika kel ki e di sel mostra ma nu tem um forti kultura identidadi i forsa i tambe ma afrika unidu em federasom debi fazi parti di prinsipiu di konsi si propi storia i bazia na si propi realidadi.

E ka sima oji nu ta odja mudelu di dizenvolvimentu afrikanu baziadu na konsepsom di otuz realidadis diferentis di sel.

Pa es grandi omi ki podi ser konsideradu kriador di verdaderu utilidadi di Karbonu 14 na kontextu ki ta sirbi verdaderamenti afrika um  substansia kimika ki ta ta permiti datasom di vestijius di pasadu ; inda mas ku fatus storikus klimatikus e prova ma tudu omi na stadu inisial era pretu i kis es ba ta sai i ki pa diferensas klimatika kor ba ta muda pa diferentis povus europeus aziatikus indius etc.

Pa es omi retorna a egiptu em tudu sis formas e kondisom nisisariu pa rekonsialiasom di sivilizasom afrikana ku sis storia pa um novu siensia umana moderna i pa rinovasom di kultura afrikana.

Pa Cheik anta Diop e stremamenti importanti pa nos futuru kultural i Egiptu pa nos debi tem mesmu papel ki kultura  grego-latina okupa pa dizenvolvimentu ediolojia osidental.

E ta bai mas lonji inda pa mostra ma maior parti di ideias ki es ta trazenu e ka mas di ki imitasom di nos ansestral : komu izemplu judaismu ; cristianismu ; islam ; dialetika ; teoria di ser ; siensias izatas ; astronomia ; medesina literatura arkitetura etc etc

Oji nu podi te fla ta fla ma siensia i teknolojia moderna bem di osidenti mas e prezizu sabi ma saber universal kori di la di vale di Nilo – Egiptu konformi Anta Diop.

Bom es omi diskonhesidu di maior parti di intelektual kauverdianu i di maior parti di afrika sis ideias ka foi kolokadu na pratika apizar di tudu sforsu fetu duranti  sis peskizas sobri asuntu 1946-1954.

Oji nu ta sta odja um pikenu luz na fundu di tunel sobri federalismu afrikanu konsepsom labantadu dja na anu 1952 ku studantis na Fransa di origem afrikana ku RDA ki kumesa ta podu kestom di um federalismu afrikanu i propi independensia di kontinenti sigundu propi Anta Diop na altura secretario jeral des movimentu na fransa sima movimentu na Casa di studanti em portugal ku studantis di kolonia portugesa kazu di Cabral Agostinhu Netu etc

Bom nu torna pa rasiosiniu inisial sistema imperialista tem meius i interesis pa perpetua mintira na sistema idukasional u ki sta visivel ate oji na nos skolas afrikanas.

Dja nu odja ma tantu nos skola komu nos relijiom e baziadu sobri mintira gravi sobri nos orijem. Manera ki nu ta inxinadu a pensa i a aji relijiozamentu ou intelektualmenti ta trazenu um serie di problemas komportamental tal komu setasom komu inferior i diskriminasom di otuz afrikanus pa kor di peli i kor di ses odjus.

Nos sistema idukativu e baziadu totalmenti na teorias eurosentrikas ku diskunhesimentus di fatus importanti sobri verdadi di orijem umana.

Sima Cabral fla i nrepiti konformi nu fla na kel otu artigu antis di keli nos storia foi interompidu. Nos kapasidadi di produsom e limitadu pa influensia stranjeru ; a nos e divididu pa nu ka intendi nada ki ta pasa alem di nos frontera ku otuz paizis vizinhus. Televisom ta mostranu imaji di um afrika dis-grasadu ou seja sem grasa di Nhordes.

Oji nu ta pensa so na bai Europa mesmu ki na boti pa atravesa atlantiku dexandu familia suisidandu na agus di miditiraniu a partir di praias di kosta di Senegal pur izemplu.

na kazu di CV nu ta odja piskadoris na buska pom di vida pa sis fidjus ta mori na kanal di boa vista i maiu enkuantu ki barkus di Uniom europeia ta piska trankuilu na nos agu ku setasom di nos guvernantis.

Na nos kabesa ou na sis kabesa importanti e so tem bom trabadju tem bom kaza bom karu mas u ki kuazi sempri nu ta skesi di luta pa da kontinuidadi.

Pa nos tema e superimportanti pa nu konxi i valoriza teorias di um afrikanu i sedu pa nu inxina nos kriansas kem ke es i kuze ki es fazi i pamodi i kuze ki sta speras manham.

Es omi dexa planus stratejikus di afrika negra na tudu sektor mutu mas importanti ki kes teorias marxistas hegelianas ou piajetanus freudianu etc etc.

Pur isu alternativa ki nos nu ta aprizenta e ki di fatu nu kumesa ta toma liberdadi di inxina nos mininus na nos kumunidadis verdadi utilizandu tudu meius ki nu podi pa ki manham es pega tudu legadu di trabadju fetu tudu eransa di nos ansestral.

E ku um grandi djunta mom ku um grandi mobilizasom ku um grandi simplisidadi ki nu podi intendi  ki storia afrikana tem valor i ma asosiasom tipu pilorinhu e apenas um izemplu di ki djuntandu mom nu podi inisia um prosesu di kontinuidadi.

ago nu ta purgunta undi bu kontribuisom komu intelektual afrikanu rispeitador di bu storia i valorizador di sangi diramadu i undi sta bu kontribuisom panafrikanista.

Anta Diop na si laboratoriu na Senegal ta prova sientifikamenti sis argumentus

sarkozi em plenu di dekada di 2000 na propi universidadi em Dakar ta riafirma ma afrikanu e atrazadu

https://www.youtube.com/watch?v=s32eInxqubw

varius sivilizasom ki existiba antis di invasom Europeia

Universidadi Cheikh Anta Diop na Senegal undi ta forma txeu studanti Kauverdianus

A,ilcar Cabral riprizentandu luta kontra tudu ki e paga storia di afrika

livru di Anta Diop ki ta splika grandeza di nos kontinenti i si origem

Di Pilorinhu Sidadi Velha a Gore ate Aksum - III

kartaz ta riprizenta grandis putensia ta satadja afrika na konferensia di berlim 1885 sem ruspetu i dividi familiaris paizis vizinhus sem ruspetu a sis tradisom i kostumis- kela rizulta em grandi problema na afrika di divisom etnika.

ilha di Gore na Dakar Senegal - um ilha ki era armazem di omis tornadus skravizadus oji e ilha turistika ultimus tempus e remodeladu ku apoiu di uniom Europeia ki da si nomi a um prasa la- sem ruspetu pa pasadu.

statua na gore ta riprizenta omis i mudjeris livris

 ta rabenta korenti skravatura

Kontinuandu nos asuntu pa kes ki sta interesadu na proposta di kria um Movimentu di Mobilizasom i Aproximasom di Cabo Verdi Senegal i Ethiopia DEUG  27 e importanti kontinua ta analiza es  nisisidadi i pirioridadis.

Na artigu interior nu murgudja um poku na storia pa intendi es paizis i importansia di aborda um planu konkretu.

Sima gosta di fladu pa panafrikanista a luta kontinua. ok. Ideia e konsiensializa ma si nu ka fazi determinadus trabadjus di kaza mas es ka ta kai di seu i ma si nu fika xintadu nunka mas.

Bom dexanu papia um pokinhu di Senegal. Senegal e prumeru paiz ki Kauverdianus kumesa ta refujia kantu imperiu portugezis sta dexaba fomi tomaba konta di nos avos.

Num kazu konkretu avo di autor bai pa Dakar i puxa 40 anu la.

Apizar di grandi kuantidadi di kauverdianu di prumeru sigundu i terseru jerasom sta na senegal; apizar di es sta a 1 ora di aviom guvernu di kauverdi nunka mostra verdaderu interesi na aproxima si povu di Senegal.


Klaru dja nu sabi ma interesis di manti linha  papa portugal ka ta kontentaba ku kela logu propozitu sempri e korta difinitivamenti kordom umbilikal ku afrika.

Pelu kontrariu di ki Kabral ta konsedjaba aproximaba u maximu pusivel di paizis vizinhus guvernantis di Kauverdi fazi obidu moku i dexa ate nos 3  jerasom jerasom kum ideia ma nu ka tem nada a ver ku senegal.

Nu odja pur izemplus mudjeris rabidantis ki pulisia di fronteras ta frontas pa simplis kompras pa bem bendi ou ainda oki povu ka teni solusom di saudi ba prokura midjor la na sis ospital.

 Studanti tambe ta bai pa senegal es teni bons kondisons di setasom la mas difikuldadi di apoiu e tantu pa parti di nos guvernus ki ka ta preokupa ku sis futuru komu profisional i pa engajamentu di kauza afrikana.

Pa kauverdianu Senegal e afrika pamo sis kor i nos e europeus pamo nos kor um bokadinhu mas klaru. Ou seja nu perdi grandi oportunidadi di prendi sis linguas i di sis vastu kultura di sta mas pertu i na interior di kontinenti.

Maioria di senegalezis ki ta prokura Cabo verdi pa trabadja ou vivi e tratadu komu mandjaku disprezadu pratikamenti i dexadu so na aria di benda ka izisti um verdaderu irmandadi.

Pur otu ladu kau verdianus nasidu na senegal tem forti problema di intergrasom apizar di es ta dumina lingua um oportunidadi disperdizadu pa embaixada di kau verdi na senegal i propiu guvernu kauverdianu ki pudia pruvetaba es jerasoom pa introduziba aula di wolof.

Pois munti des e lisensiadu mas es ka tem insentivu pa es bai pa CV. Nu ta inkontra ainda kosturerus artistas diversus ki porta e fitxadu na cv.


Bom kaminhandu Gore e um lugar stremamenti importanti storikamenti mas nem pur isu ka ta inxinadu na skola di kau verdi kualker pista nu prefiri nos manual brankisadu.


Konxedu komu kaza di skravu e um lugar ki pasa holandezis portugesis i mas. e um pikenu ilha na Senegal poku mas grandi ki nos Djeu ki bendedu pa xina. - djobi na fotu -

E na es lugar ki tudu omis i mudjeris ki siparadus di sis familias a forsa era kolokadu na kondisom dizumana pa es mandadu pa trabadja forsadu maltratadu i bendedu pa diferentis paizis di europa i merka talvez munti des ta pasaba pa cv tambe.


U ki nu sta analiza e ki kontinuidadi di luta pa independensia ki bem kaba ku parti forsa di mas di 4 sekulus di dor i speransa gosi toma um novu forma.

Muitas vezis ate nu podi fla fama panafrikanista ki komparandu ku trabadjus dizenvolvidus desdi inisiu des filosofia panafrikanista em 1900  nu podi fla ma nu dixi pa pontu zeru tantu na produsom di dibatis i enkontrus na mobilidadi i na engajamentu total.

Bom saltandu poku pa rifleti mimoria di pamo ki afrika fika si pa munti ki gosta di kulpa dirijentis i propi afrikanus sem odja pa storia.

Na kazu di Ethiopia situasom e pior. Tem Rua Kau verdi na Ethiopia i di pratikamenti tudu pais di afrika.

Cabo verdi ka tem um embaixada na Ethiopia i nem kualker tipu di riprizentasom nau pur falta di oportunidadi mas pur falta di interesi. ka ta izisti rilasom na pratika di mobilidadi fora di festa na konferensia di OUA.

Tudu isu nu podi rifletil na u ki Kwame Nkrumah fla sobri neokolonialismu me baziadu na prinsipiu di padasia antigus teritorius kolonial em munti padasinhu di pikenus stadus inviavel inkapaz di dizenvolvi individualmenti i ki ta fika sempri ta spera di zimola di si antigu patrom branku pa djudal difendi mesmu si siguransa interior.

e u ki nu sta odja odja guvernu di CV divididu ku el mesmu ta buska apoiu di Sofa ou di Xina etc

Cabral bai na mesmu linha fla neokolonialismu e fiskalizasom i interupsom di storia di povu afrikanu.

Num palavra si nu ka mexi nu ta mexedu moda papa.


Sempri ki bu tenta ultrapasa bus fronteras abo e blokiadu pa ka evolui. Diversas tentativas di uniom kontisi na afrika duranti i dipos di luta pa indipendensia mas ninhum ka tevi susesu. E kazu di Gine i Kau verdi e kazu di propi federasom di Mali ki  reuniba 5 pais di afrika osidental fransesa em 1960 ka dura mas ki 2 mes.

Ou seja federasom i uniom ki ta manti e so di europa merka xina ou Rusia. Afrika ka tem direitu a nau ser na teoria. e kazu inda di kes organizasom ekonomika moda CDAO etc etc so teoria verdaderamenti. Stadu afrikanus ka sta konsigi organiza sportasom.

Tambe nu odja pa akordu de APE um akordu ki ta funda afrika ekonomikamenti so ta trazi benifisiu pa europa.

bom keli e alguns pistas ki ta prova ma uniku kaminhu mas forti ki restanu e tenta na dominiu asosiativu sima nu ka sta farta di ripiti.

Kuza ki nos antipasadu ka konsigi nu debi prokura konsigil ku bazi na eransas ideolojikas i oportunidadi ki es dexanu.


Purtantu afrika oji si grandi xansi e volta a si storia i odja ma di fatu razom prinsipal di si atrazu sta na diskonhesimentu di sis raizis i falta di aproveitamentu di si storia.


E muitu importanti suporta um movimentu di grandi dimensom na duminiu di arti lingua i kultura em jeral entri paizis afrikanu.

Nu ka podi kontinua ta perpetua divisom ki e um kuza ki nu podu na kabesa. pa intendi um povu i ganha si konfiansa prumeru pasu e intendi sis linguas.

Kolonizadoris brankus kantu es thiga afrika atraves di missom rilijiozu sima npontaba nhos prumeru kuza ki es ta preokupa ku el e aprendi lingua lokal.


Pa konklui nos motivasom e konvida i apela tudu diaspora afrikana a da si minimu kontributu pa ki asosiasom abri porta pa afrikanus jovens interesadus a apoia es movimùentu di aproximasom kultural artistiku i linguistiku.


E um kuza seriu pasa ta da nos kumunidadi alternativa di konxi mas afrika i si storia num sentidu pratiku.

Pa termina tersera parti di nos apelu a movimentu nkre sita um parti di diskursu di Haile sellasie na primeru diskursu fetu na OUA maio de 1963 undi e fla: oji nta odja futuru calmo ku konfiansa i ku korajem na nha visom afrika ka meresi so ser livri mas tambe unidu mas storia ki ta bem prova mo ki e nisisariu um luta forti.

Ditu fetu di fatu ate oji nu sta sunha ku uni nos propri familia ku nos kumunidadi kuantu mas nos kontinenti. Tudu kela poku interesi engajamentu i rispeitu pa trabadju sosial.

Ka nu skesi vida e pasajera inda nu teni tempu di dexa um marka di kontinuidadi di tudu sforsu fetu pa kes omis grandi ki nu sita.


Pa konklui mesmu nu ta skaresi pratika des apelu i undi nu kre txiga:

1. Jovens di Kauverdi Senegal i ethiopia djuntu ta partilha speriensias
2. Valorizasom di kontatu kultural i produsom di marka deug deug a partir di inkontrus
3. Abertura pa tudu povu di tudu kor na suporti di movimentasom
4. Ki tudu es movimentu seja algu indipendenti di kualker partidu ou organizasom pulitiku ou organizasom stranjeru ou seja ki tudu si poiu bem di residentis di es paizis i di diapora
5. Ideia e di forma kolaborativu nu kria um organizasom di tudu ideias ki nasi di uniom des tres kultura
6. Manti um linha di konta abertu konstanti pa apoia es mobilidadi
7. Interesadus tem ki alista na movimentu i partisipa di forma pratiku


E prezisu inda intendi ma proximu fazi dja sta em andamentu i ma mobilizasom na ethiopia tambe.


Salam na

stratu di diskursu di Imperador Ethiope na pe di si Statua kolokadu risentimenti na Sedi di Uniom Afrikanu.

primeru speriensia na Julhu 2018 di interkambiu i mobilidadi di um jovem senegales pa produsom i doasom di 65 bolsa pa kriansas di kumunidadi di txada grandi

fotu ki ta mostra amizadi Cabo verdi Senegal. provavelmenti e primeru kontatu ku um senegales di forma di troka di speriensia num asosiasom. Permiti midjor rilasom i aproximasom di dos paizis

um kriansa ethiopianu ta spermenta muxila Deug fetu na ethiopia

kriansas na kau verdi feliz pa sis novu muxilas ki ta riprizenta kor di afrika

um adolisenti di terseru jerasom diaspora na partilha speriensia di plantasom medisinal akompanhadu di sis pais na pilorinhu

Babakar na senegal a pripara kes prumerus muxila pa Kabu verdi  dentu projetu Deug na fundu um mapa di afrika ku nomi di tudu algem ki pasa pa pilorinhu pa apoia verdaderamenti

ruinas di se katedral provavelmenti primeru sentru misionariu na afrika

Di Pilorinhu Sidadi Velha a Gore ate Aksum - Deug 27 - II

Bom ,  nu sta kontinua nos riflexom di poi em asom um movimentu di aproximasom sosial , kultural, linguistiku i spiritual entri paizis afrikanus a kumesa pa porta di entrada di afrika osidental Dakar ate txiga porta di saida pa afrika oriental Ethiopia. konsideradu pais di bersu di umanidadi.

Nes kaminhu e klaru ki nu debi perkori varius paizis afrikanus. Sima nu sabi nos kauverdianus nu ta riprizenta um paiz na afrika poku konhesidu mas ki tevi um papel infelismenti tristi na storia di kontinenti afrikanu i pa apoia distruisom di kontinenti afrikanu i si sonhu.

i oji tudu sta indika ma nos guvernantis kre re-alia ainda mas i ritoma puzisom kolonial na perpetua diskonhesimentu di kauverdianus di sis identidadi afrikana.

Kabu verdi sempri tevi pagadu di mapa duranti txeu periudu i tudu kuzas ki ta envolvi a el pratikamenti era kolokadu mas na nomi di Gine.

Pa kontinua parti inisial di storia di evolusom di povu kauverdianu dentu di reinadus portugesis ate txiga ditadura salazarista , tudu es imperiu tevi um grandi dekadensia , apizar di sis maior inistensia di kontinua pegadu na afrika , kaba ku movimentasom di luta di kabral  durante periodu di salazar.

Salazar um di kes maior inimigu di Cabral i provavelmenti asasinu di nos eroi e fazi tudu pe ganha rekonhesimentu i apoiu di Ethiopia na si vontadi di kontinua ta manti puder na Kau verdi Gine Angola i Mosambiki i San Tome.

Num Karta di junhu de 1963 , Haile Sellasie imperador di Ethiopia dipos di 4 anu ki e visitaba Portugal undi e lebaba es 1000 kilu di kafe, e apela Salazar pa dexa angola i mosambiki i ainda ovi amiasa di kebra di rilasom pur parti di stadus afrikanus indipendenti kazu es ka seta pedidu.

purtantu kes li e apenas alguns pistas di rilasom di imperiu di Ethiopia ku di Portugal i impatus na nos paiz kauverdi.

Storikamenti E poku ou kuasi nada vizivel rilasom personal entri nos grandi lider Kabral i Sellasie I mas um kuza papel di ultimu imperiu di mundu foi disisivu pa inisiasom di sonhu di uniom afrikanu ki ta materializa em 1963 ku kriasom di organizasom di uniom afrikanu ki es anu ta fazi 56 anu.

em 56 anu afrika sta lonji di atinji si soberania oki nu odja situasom ki ses fidjus sta vivi.

nos artigu si propozitu e fazi kel poku ki nu atxa ma ka fazedu dentu di sis obijetivus : kebra fronteras dexadu pa invasom stranjerus.


a nos komu asosiasom; frutu di filosofia di emansipasom sosial i kultural nos proposta e ki Ethiopia ritoma um pozisom  na asom di mobilizasom i konsiensializasom di papel
ki Ethiopia tevi na vida politika kultural i sosial di afrikanu.

nu ta pensa ma asosiativismu e uniku forma di inisia um prosesu di dizedukasom atraves di meius informal ki e ta okupa.

movimentus asosiativus koperativus e um forma di liberdadi konkistadu di direitus umanus mas vizivel ki nu podi odja komu frutu di luta pa indipendensia. E kel simenti di djunta mom di ubuntu di unidadi i luta.

E klaru ki e foi korompidu pa sistema neokolonial atraves di implantasom di kes prumerus klubis sentrus kultural i linguistikus di paizis kolonizadoris.

Purtantu um di kes saida pratiku ki nos nu sta prokura e inisiasom di um prosesu di edukasom di storia di Ethiopia na si luta pa emansipasom afrikanu na si forma pratiku inisiadu pa imperador Sellasie.

Bom nu kre fazi kel prusesu em simultaniu ku senekal uma vez ki es ta mas pertu di CV i tambe pa lasus di kultura ki ta uninu.


E muitu importantu ki nos sentrus di idukasom informal inisia studus di storia i lingua di Ethiopia i di Senegal pa ki na verdadi tem um kontinuidadi di trabadjus.


Nu mesti bebi mas di storia des pais mas tambe di paizis vizinhus i otuz i otuz. Mas pa kela jovens di novu jerasom e txomadu atraves di Deug 27 a da si kontribuisom nes prosesu di mobilidadi pa ensinus di pratikas ki nu fla.

So falandu lingua di otu kumendu kumida di otu konvivendu konxendu storia nu podi materializa visom di uniom afrikanu.


Konferensias i politikas dja da provas me ka solusom solusom e nu inisia es prosesu ki ta kaba ku da um abertura mental artistiku storiku linguistiku i sosial.

E keli ki e um deug revolusom keli e nos thug na lingua amarik LUTA.


Apelu dja sta lansadu i nos dja nu sta preparadu na tudu 3 terenu identifikadu u ki falta e mas presensa.

Deug 27 ,Adizabeba Ethiopia


Bibliografia


Ethiopia e Portugal , 1954-2014 Catalogo de exposiçao , Editado por Isabel Boa Vida e Joao Ramos Addis Ababa 2015

Mikael Kebbede Ethiopia and Western Civilization 1949

Histoire du Senegal et de L Afrique; Cours Moyen - livro didatico -  

Imperador Ethiopia 1930 Teokrasia - koroasom 6 anu di pos di nasimentu di Cabral

Membrus di organizasom Pilorinhu

Cabral pai di nasom kauverdianu

kriansa flor di revolusom

Lendariu preste Joao ethiope um di kes kuriosidadi ki disperta navegasom Europeia em buska di spiritualidadi

asosiasompilorinhu na kriasom di um muzeu ominaji a tartarugas i distruisom di Ilheu kel karkasa foi enkontradu na Djeu duranti okupasom pa korenti di ativista

trabadju koperativu plantas medisinal ku imigrantis i residentis

um pajina di livru di Said Bouamama titulu manual stratejiku di afrika 2018; por akazu ta poi sellasie i Cabral ladu a ladu na analisi di sirujia sosial fronterisa. mo ki frontera trazi stragu i povu siparadu abuzadamenti sem tem konta di sis realidadis diferentis. nes livru e ta sita analizi ki Cabral ta fazi di negasom di prusesu storiku pa stadu kolonial.

vestijius storikus importanti na ethiopia

nos bandera orijinal trokadu pa novu rejimi demokratiku di

Di Pilorinhu Sidadi Velha a Goree ate Aksum: Deug 27

Revolusom e algu ki kontisi na txom di afrika em diferentis mumentus.

Sima nu mostradu na storia , prumeru foi purtugesis a entra afrika kuandu inisial kumersiu triangular ou kumersiu di morti afrikana , pa panha omis mudjeris i kriansas afrikanus pa bendi pasandu di gine pa Cabo Verdi a portugal i spanha pa amerikas -Amerika latina.

Spanhois i purtuguesis ki implanta sobretudu na brasil es prezisaba di grandi kuantidadi di trabadjadoris  na plantasom di kana i otuz trabadjus . na kazu di indius na merka latina foi iliminadu barbaramenti pamo es rijeita trabadju forsadu.


Bom di la pa nos na Kau verdi na kel tempu storia di pilorinhu ta kumesa ta ganha forma tantu na si strutura monumental fiziku komu simboliku.

Oji nos sidadi velha tornadu um txokota di patrimoniu mundial sem ki povu pruveta nada e primeru sidadi konstruidu na afrika pa portugesis sigundu storiadoris.

Afrikanus ta binha di Benin , Congo, Angola i Sudom. mas tardi bem entra nes kumersiu Fransa Inglatera , Holanda i Alemanha .

Um pontu interesanti e pratikamenti nes paizis ki oji ta vivi metadi di populasom kauverdiana di diaspora , i ki nu sta diriji es artigu tambe.

Bai pa asuntu monumentu di pilorinhu e primeru monumentu kolonial di nos Cabo verdi nhos presta atensom .    Portugesis misionarius  kumesa ta frekuenta Ethiopia i klaru so podi ser ki es kopia na monumentus di aksum ou  kes grandis obeliskus.

Purtantu ethiopia e um pais kristom ortodoxo ki nunka ka ta seta konversom pa kristom romanu pa manti si kultura bibu.

Kontisi tentativas di fatu desdi lendariu presti Joao pa europeus konsideradus pa muitus komu um di kes grandis obijetivu di saida di portuguesis a prokura di disvenda i desifras lendas a volta des famozu personaji ki muitus ta kridita staba na ethiopia.

Purtantu 1541-43 ovi asom militar konjunta entri portugal i ethiopia i 1622 imperador Susneyos ethiope convertido a kristom leba paiz a murgudja na gera sivil ate entrada di imperador Fasiladas ki spulsa missionarius i retorna reinu a ortodoxu.

E inda um pais ki tudu kolonialista trafikadoris di afrikanus tinha interesi em penetraba i ku odju dodu nel.

So ki nunka es ka konsigi domina pur kompletu Absinia nomi ki ethiopia tambe konxedu. Tambe es dexal txeu stragadu pamo es penetra na si litoral es kontrola frontera u ki rizulta ate oji na kel ki es ta txoma di konflitu di etnia mas ki e ka mas ki um frutu di ganansia di puder i vontadi di manti afrika baxu di sis odju i ku menti pagadu sobri nos storia ma Deus sta na seu ta odja tudu.

Kel ki ta txomadu di rasismu nasi dentu des kontextu poi um familia kontra kel otu sima kel ki na nos tera nu ta fla sampadjudu ku badiu;

Na tudu afrika e tem num dimensom mutu mas violentu i sangrentu mortal ki perpetua di jerasom a jerasom. Kolonialismu E moda um plantasom di odiu ki rabenta arvoris di frutus malignus; ki oji nu ta txoma di rasismu; terorismu; kapitalismu etc

Ntom intendi bu poi na kabesa ma Pilorinhu e di kes prumeru forma di resistensia afrikana ki konxedu  mas ki nunka ka divulgadu.

Ou seja kes omi i mudjeris di diferentis paizis di kontinenti afrikanu ki nu aponta la di riba na testu podu na barku lebadu pa kauverdi ou otuz kostas a partir di Gore na dakar zanzinbar etc i ki rijeita relijiom i trabadju forsadu era podu na pilorinhu ki nu konxi i maltratadu ate a morti a xikotada.

Oji nos nu toma es simbulu pa mostra kauverdianus i afrikanus tudu kel riprizentasom simbolika tornadu em trabadju kumunitariu i vontadi di afrika sta unidu atraves di kumun-idadi.

keli e um pikenu sforsu pa nu komprendi importansia di volta rostu pa afrika i pa storia pa ritoma projesom di um novu visom.

Nos Asosiasom duranti si perkursu 9 anu di trabadju , e  na senegal ki e tevi um novu visom na movimentu Deug 27 .

Deug e wolof i signifika verdaderu. Pa nos e verdadi na tudu sentidu. Verdadi ki revolusionarius luta pa nos desdi prumeru mumentus di monumentu pilorinhu ate thiga a Cabral; i tudu otuz revolusionarius fiel a patria ki foi asasinadu pamo es denunsia kel atitudi persversu di ser umanu. Verdadi ma timenti nu ka toma konsiensia di nos unidadi ma nu sta fudidu; verdadi ma nos idukasom e perversu i ma txeu storia ki nu ta kontadu tem orijem na Ethiopia; Verdadi ma nu tem ki luta pa nos indipendensia ekonomika; verdadi ma nu tem pasadu; verdadi ma kaminhu di afrika e asosiativismu kumunitariu pulitiku; verdadi ma Kau verdi ka kre odja si identidadi afrikana etc etc

Di la Deug 27 avansa pa ethiopia ku konsiensia ma trabadju kumunitariu dizenvolvidu na Kabu verdi pa asosiasom pilorinhu podi ser um importanti kontributu pan nu kontinua ta da novu jerasom um suporti pratiku di kontinuidadi di luta.

Deug 27 e um marka e um simbolojia e um kaminhu ki bem di Cabo verdi a Dakar i di la pa Ethiopia ou seja di Pilorinhu sidadi velha a Gore i Gore a Aksum di kes sidadi mas antigi i relijiozu di mundu.

U ki signifika es riprizentasom simbolika so storia i futuru ki ta ka desifra. Na mumentu ki ta fika e pa nu sabi ma trabadju kumunitariu pa independesia ikonomika mobilidadi pa interior di kontinenti pa suporta i apoia um visom autonomu atraves di nos arti i kultura sosial dexadu pa nos antipasadu e midjor kaminhu pa existensia umana paz i evolusom di um jerasom mas konsienti i integradora na si kultura.

Pa termina nu ta poba um grandi kestom: tudu afrika sta ku gravis problemas: si ethiopia ki e um pais ki vensi kolonialismu na batalha di adwa ki nunka ka foi koloniazadu ki tem storia mas riku ki e mas antigu stadu pulitiku afrikanu ka toma konsiensia di um verdaderu trabadju kumunitariu kenha ki sta toma es puzisom

dizafiu dja sta lansadu pa kenha ki ta kriditamas ideia sta ba bem.

primeru sentru militar di portugesis na afrika pa kontrola konkoridoris

monumentu pilorinhu

propozitu di pilorinhu

muxila fetu na ethiopia em riprizentasom i kontinuidadi di asosiasom na Ethiopia

mapa di afrika ta mostra mo ki afrika divididu dexadu so ethiopia.

 unikus na mundu konjuntu di 15 igrejas kontruidu di baxu pa riba na um so rotxa na Ethiopia

nos lider nos libertador nos konsiensializador rial revolusionariu afrikanu

Deug 27 um logu kriadu pa um jovem Ethiopianu undi parti ditras sta em lingua amarik i frenti em lingua wolof signifika verdaderu

Primeru okupasom di um spasu publiku tornadu num asosiasom di karater renvendikativu di filosofia kabralista na kabu Verdi. Marsu 2013.

marxa kabral partisipasom di kriansas di kumunidadi.